ΧΑΡΗΣ ΚΟΥΓΙΟΥΜΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

Ενας μέσος δήμος εισπράττει 5 με 6 εκατομμύρια ευρώ ετησίως από τους δημότες του για να μαζεύει τα σκουπίδια. Και όλοι σχεδόν οι δημότες της Ελλάδας αναφέρουν σταθερά στις δημοσκοπήσεις τους την καθαριότητα ως τον τομέα που αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο πρόβλημα στο δήμο τους.
Ο λόγος αυτής της απολύτως ελληνικής αποτυχίας είναι πολύ απλός. Η Αγορά καθορίζει σύμφωνα με τις ανάγκες της, τις δομές και τις λειτουργίες των μηχανισμών καθαριότητας και όχι οι δήμοι και οι δημότες με τις δικές τους ανάγκες.

Όμως όλοι αποδέχονται ότι η βασική εικόνα ενός δήμου και η αίσθηση των δημοτών καθορίζεται από την εικόνα του στην καθαριότητα.

Και έτσι βλέπουμε τα ίδια απορριμματοφόρα κλειστού τύπου για την μηχανική ή χειρωνακτική αποκομιδή απορριμμάτων με οπίσθια φόρτωση χωρητικότητας 12 έως 16 m³ ικανού μικτού βάρους 16 έως 22 τόνων να χρησιμοποιούνται είτε πρόκειται για αποκομιδή σε μεγάλους επαρχιακούς δρόμους, είτε για μικρά στενάκια στις γειτονιές της Αττικής. Είτε αυτά διανύουν 10 χιλιόμετρα την ημέρα, είτε 100 χιλιόμετρα.

Όπως βλέπουμε και κάδους των 1.200 λίτρων, είτε η πυκνότητα του πληθυσμού είναι 21.000 κάτοικοι ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο όπως στον Δήμο Καλλιθέας είτε 3 όπως στον δήμο Πρεσπών.

Όταν βρείτε έναν προϊστάμενο καθαριότητας στον Δήμο σας, ρωτήστε τον γιατί έχει επιλέξει να αγοράσει πλαστικούς και όχι μεταλλικούς κάδους. Είτε δεν θα ξέρει να σας απαντήσει, είτε οι απαντήσεις που θα σας δώσει δεν θα ευσταθούν. Διότι η απάντηση είναι πολύ απλή: Αυτό του πούλησαν, αυτό αγόρασε. Όπως σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει και μια άλλη απάντηση που δεν λέγεται: «Διότι με τους πλαστικούς είχε καλύτερη μίζα».

Όπως παρατηρούμε και ένα άλλο φαινόμενο η συνολική χωρητικότητα των κάδων ενός δήμου να ανέρχεται στα 24.500.000 λίτρα ενώ ο όγκος των σκουπιδιών που παράγεται ημερησίως στον δήμο αυτόν να είναι 130.000 λίτρα. Ο δήμος δηλαδή διαθέτει 180 φορές περισσότερους κάδους απ’ ότι χρειάζεται στην πραγματικότητα.

Είναι πολύ σημαντικό να σημειώσουμε ότι κάθε κάδος χρειάζεται 1 λεπτό και 27 δευτερόλεπτα για να αδειάσει σε ένα απορριματοφόρο. Είτε αυτός περιέχει μία σακούλα των 300 γραμμαρίων είτε είναι υπερχυλισμένος με 600 κιλά σκουπίδια. Αν ένας δήμος έχει 500 τέτοιους άδειους κάδους την ημέρα σημαίνει μια άσκοπη καθυστέρηση 12 εργατοωρών την ημέρα. Και αν υπολογίσουμε ότι κάθε απορριμματοφόρων διαθέτει 3 εργαζόμενους, τότε η καθυστέρηση στον μηχανισμό αποκομιδής σημαίνει 36 εργατοώρες ανά ημέρα. Εδώ βλέπουμε μια τεράστια λειτουργική απώλεια.
Αν το πολλαπλασιάσουμε με 360 ώρες το χρόνο αυτό μας δίνει 1.600 βάρδιες το χρόνο δηλαδή 6 εργάτες με περιττό κόστος 90.000 ευρώ.
Να προσθέσουμε, καύσιμα, φθορά φρένων και ελαστικών; Θα πάμε στις 120.000 ευρώ.
Και βέβαια σε όλο αυτό το περιττό κόστος θα πρέπει να προσθέσουμε και περιβαλλοντικές επιπτώσεις εκπομπών καυσαερίων και κυκλοφορικά προβλήματα στους δρόμους. Συν του ότι πρέπει να υπολογίσουμε ότι κάθε τρεις κάδους έχουμε και μία θέση στάθμευσης κατειλημμένη.

Κανένας δήμος δεν έχει κάνει μελέτη καθαριότητας. Και κανένα Τοπικό Σχέδιο Διαχείρισης Απορριμμάτων που είναι υποχρεωτικό από τον νόμο δεν περιλαμβάνει στοιχεία παραγωγής έργου. Δεν έχουν εφαρμόσει ούτε καν τις οδηγίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος για την κοστολόγηση της καθαριότητας.

Και το ακραίο φαινόμενο ήρθε από την Περιφέρεια Αττικής όπου την τελευταία πενταετία μοίρασε στους δήμους περίπου 120.000 καφέ κάδους βιοαποβλήτων, χωρίς να ξέρουν που θα τους βάλουν, πώς θα τους χρησιμοποιήσουν και χωρίς να υπάρχουν οδηγοί και απορριμματοφόρα για την αποκομιδή. Ολοι αυτοί οι κάδοι που δεν είναι ανακυκλώσιμοι είτε έμειναν και σάπισαν στα εργοτάξια των δήμων, είτε μοιράστηκαν στους δρόμους και σαπίζουν εκεί μέχρι να τους ξαναμαζέψουν.

Οι επιστήμονες μελετητές υποστηρίζουν ότι αν ένας δήμος κάνει μελέτη καθαριότητας, τότε θα έχει κατ΄ελάχιστον μια εξοικονόμηση 30% στο κόστος. Κανένας όμως δήμος δεν το κάνει διότι η αγορά και συγκεκριμένα ολιγοπώλια στην καθαριότητα ειδικά απορριμματοφόρων καθορίζουν τις δομές και τις λειτουργίες, τους όγκους και τα μεγέθη.

Γύρω όμως από τον τομέα καθαριότητας αναπτύσσεται και ένα σύστημα πελατειακών σχέσεων. Ο δημότης παραγγέλνει κάδο όχι απ’ έξω, αλλά πολύ κοντά στο σπίτι του και η δημοτική αρχή «κατ εξαίρεση» τον ικανοποιεί.

Το κόστος καθαριότητας είναι ανταποδοτικό. Δηλαδή μοιράζεται δια του αριθμού των τετραγωνικών των σπιτιών και των επιχειρήσεων ενός δήμου και καταλογίζεται στον κάθε κάτοικο ή επιχειρηματία ανάλογα με τα τετραγωνικά που διαθέτει.
Βάση του νόμου 25/1975, όπως τροποποιήθηκε από τους νόμους 429/1976 Άρθρον 1 , τον 1080/1980 Παρ.1 Άρθρο 5, τον 2130/1993 Παρ.6 Άρθρο 16 και τον 4555/2018 Παρ.1 Άρθρο 185

Ετσι οι δήμοι αντί να ανεβάζουν τα δημοτικά τέλη που έχει πολιτικό κόστος, προτιμούν να μειώνουν τις υπηρεσίες, ελπίζοντας ότι δεν θα φανεί η διαφορά στους δημότες ή βασιζόμενοι στην αντίληψη του δημότη ότι ο Δήμος δεν μπορεί να κάνει και πολλά πράγματα.

Ο Δήμος όμως μπορεί να κάνει πολλά πράγματα και μπορεί να χρησιμοποιήσει πολλά εργαλεία αν λάβουμε υπόψη ότι το ίδιο ακριβώς σύστημα χρησιμοποιούν οι δήμοι από το 1980 που πρωτοεφαρμόστηκε η μηχανική αποκομιδή.
Από το 1980 όμως έχουν αλλάξει οι πυκνότητες, έχουν αλλάξει οι καταναλωτικές συνήθειες άρα και η παραγωγή απορριμμάτων των κατοίκων, έχουν αλλάξει τα κόστη και έχουν αλλάξει και οι τεχνολογίες. Η Αγορά όμως έχει την ίδια ανάγκη. Να μην υπάρχουν πολλές κατηγορίες προϊόντων για να πουλάει με μεγαλύτερο κέρδος.

Οι Δήμοι μπορούν να κάνουν μελέτη καθαριότητας και να αξιοποιήσουν και την Επιχειρησιακή Νοημοσύνη.

Ένα από τα μεγάλα θύματα της έλλειψης μελέτης καθαριότητας είναι η ανακύκλωση. Κανείς ποτέ δεν είπε ότι η ανακύκλωση είναι φτηνή υπόθεση και ότι δεν στοιχίζει. Αντιθέτως η ανακύκλωση είναι μια πολύ κοστοβόρα διαδικασία, που για να γίνει βιώσιμη: πρώτον πρέπει να προηγηθεί μια μελέτη καθαριότητας που θα κατεβάσει το κόστος αποκομιδής των συμβατικών σύμμεικτων απορριμμάτων κα ύστερα πρέπει να γίνει και αυτή κατόπιν μελέτης για την σταδιακή βιώσιμη εκτροπή των απορριμμάτων σε άλλα ρεύματα αποκομιδής.
Να μην ξεχνάμε ποτέ ότι για να γίνει βιώσιμη η ανακύκλωση, πρέπει να γίνει διαλογή στη πηγή καθαρού υλικού για διαπραγμάτευση στην αγορά. Αυτό δεν μπορεί να γίνει αυθόρμητα γιατί χρειάζεται σταδιακή μετάβαση και πολύ εύστοχη επιλογή διαδικασιών και όγκων ανάλογα τον δήμο. Χρειάζεται δηλαδή σοβαρή μελέτη που να συνδυάζεται και να συγχρονίζεται με αυτήν των σύμμεικτων απορριμμάτων.